Czy zakaz prowadzenia działalności z uwagi na COVID-19 wpływa na prawo podatnika do odliczania VAT

Robert Nogacki

Autor: Robert Nogacki

Dodano: 25 maja 2021
lockdown a VAT

W związku z epidemią koronawirusa rząd zakazał prowadzenia niektórych rodzajów działalności gospodarczej. W konsekwencji przedsiębiorcy nie mogli otwierać swoich biznesów i nie osiągali przychodów. Często jednak podpisane umowy powodowały konieczność ponoszenia różnych wydatków. Księgowi rozliczający takich podatników mają wątpliwości, czy w przypadku ponoszenia wydatków w czasie zamknięcia działalności gospodarczej z uwagi na epidemię podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego w związku z dokonywanymi zakupami?

Prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego jest jedną z podstawowych zasad podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Jest to kluczowe dla zasady neutralności, czyli podstawy podatku o d towarów i usług.

Jak wynika z powyższego przepisu, istotne jest, aby dokonywany zakup był związany z działalnością opodatkowaną. W ustawie występują pewne kategorie wyłączone z prawa do odliczenia, jak np. nabycie usług noclegowych i gastronomicznych, czy pewne sytuacje, które są sankcjonowane przez ustawodawcę, jak fikcyjność transakcji, błędy na fakturze itp.

Zakaz prowadzenia działalności

W związku z epidemią COVID-19 polski rząd wprowadził obostrzenia polegające na ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej dla niektórych przedsiębiorców z różnych branż. Pomimo że już pojawiły się pierwsze orzeczenia sądów administracyjnych w zakresie legalności wprowadzanych zakazów prowadzenia działalności, strona rządowa dalej stosowała zakazy jako narzędzie walki z epidemią koronawirusa. Sądy administracyjne wskazują, że aby ingerować w istotę wolności działalności gospodarczej wyrażoną w konstytucji, niezbędne jest wprowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych, co nie zostało uczynione (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 27 października 2020 r., sygn. akt II SA/Op 219/20). Obostrzeniami dotknięte były (a może wkrótce niestety znowu będą) różne branże: hotelowa, gastronomiczna, rozrywkowa, sportowa oraz inne.

Fiskus przygląda się wydatkom w czasie pandemii

W związku z zakazem prowadzenia działalności gospodarczej rząd nie podjął decyzji odnośnie do możliwości odliczenia VAT od zakupów dokonywanych w czasie zakazu. W szczególności nie odniósł się do tej kwestii w wydanych 21 lipca 2020 r. objaśnieniach podatkowych, a także w innych dokumentach. Dlatego urzędy skarbowe zapowiedziały, że będą przyglądać się wydatkom podmiotów, które obejmował zakaz w szczególności pod kątem prawa do odliczenia VAT.

Z jednej strony kontrole podatkowe mogą być więc dodatkowym instrumentem represji wobec podatników, którzy nie będą respektować nałożonych zakazów. Z drugiej natomiast strony mogą być narzędziem zwiększenia wpływów podatkowych. Swoją argumentację organy podatkowe mogą opierać na stanowisku, że w przypadku zakazu prowadzenia działalności wydatki nie były związane z działalnością opodatkowaną.

Takie stanowisko byłoby jednak sprzeczne z dotychczasowym orzecznictwem i podejściem fiskusa. Przykładowo w przypadku sądowych zakazów prowadzenia działalności gospodarczej stanowisko organów było pozytywne w zakresie prawa do odliczenia VAT z faktur zakupowych (zob. interpretację z 30 września 2013 r., sygn. akt ITPP2/443-613b/13/AP).

Powyższe zostało jednak ograniczone i zasadniczo w przypadku zakazu prowadzenia działalności orzeczonego przez sąd podatnik ulega automatycznemu wykreśleniu z rejestru podatników VAT czynnych i nie może realizować prawa do odliczenia podatku.

Wykreślenie z rejestru podatników VAT

Należy jednak pamiętać, że w przypadku zakazu prowadzenia działalności i związanego z nim braku sprzedaży oraz zakupów podatnik może zostać wykreślony z urzędu z rejestru podatników VAT czynnych, jeżeli (zgodnie z art. 96 ust. 9a pkt 3 ustawy o VAT) „składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje, o których mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, w których nie wykazał sprzedaży, nabycia towarów lub usług ani importu towarów z kwotami podatku do odliczenia”.

W przypadku wykreślenia z rejestru podatników VAT czynnych podatnik nie będzie miał prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego. Powyższe oznacza, że podatnicy powinni wręcz w okresie zakazów prowadzenia działalności dokonać jakiegoś zakupu, aby nie składać przez pół roku deklaracji tzw. zerowych.

Zawieszenie prowadzonej działalności a VAT naliczony

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej nie jest tożsamy z jej zawieszeniem, jednak część branż, nawet jeżeli nie jest bezpośrednio objęta zakazem, to na skutek obostrzeń przedsiębiorcy, zwłaszcza niezatrudniający pracowników, mogą podjąć decyzję o zawieszeniu prowadzenia działalności. W takich sytuacjach reguły postępowania w zakresie odliczenia VAT są znane, ponieważ miały one miejsce także przed epidemią.

Należy pamiętać, że zawieszenie działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 miesięcy może skutkować wykreśleniem podatnika z rejestru VAT podatników czynnych. W dacie zawieszenia działalności przedsiębiorcy mogą wystawić faktury sprzedażowe dokumentujące otrzymywane przez nich płatności, wynikające z wcześniej zawartych umów (zob. interpretację z 5 maja 2019 r., sygn. akt 0114-KDIP1-3.4012.99.2019.2.MK).

W takich przypadkach podatnicy zobowiązani są do złożenia deklaracji VAT i rozliczenia VAT należnego. W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorcy przysługuje także prawo do odliczenia VAT naliczonego, uwzględniając związek poniesionych kosztów z działalnością opodatkowaną.

Co do zasady, organy podatkowe potwierdzają prawo do odliczenia, o ile ponoszone wydatki zabezpieczają źródło przychodów i mają związek z działalnością, która w przyszłości będzie odwieszona (zob. przykładowo interpretację z 24 lipca 2019 r., sygn. akt 0112-KDIL4.4012.261.2019.4.JS). W takim przypadku podatnik nie jest zobowiązany do składania deklaracji VAT, a odliczenia można dokonać w pierwszej deklaracji po odwieszeniu (ewentualnie na bieżąco, jeżeli są spełnione ustawowe warunki odliczenia).

    • Zapamiętaj!
    • W związku z zakazem prowadzenia działalności gospodarczej rząd nie podjął decyzji odnośnie do możliwości odliczenia VAT od zakupów dokonywanych w czasie zakazu.
    • Urzędy skarbowe zapowiedziały, że będą przyglądać się wydatkom podmiotów, które obejmował zakaz w szczególności pod kątem prawa do odliczenia VAT.
    • Należy pamiętać, że w przypadku zakazu prowadzenia działalności i związanego z nim braku sprzedaży oraz zakupów podatnik może zostać wykreślony z urzędu z rejestru podatników VAT czynnych.
    • W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorcy przysługuje także prawo do odliczenia VAT naliczonego, uwzględniając związek poniesionych kosztów z działalnością opodatkowaną.
Autor:

Robert Nogacki, radca prawny

Robert Nogacki

Autor: Robert Nogacki

radca prawny Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców.
Słowa kluczowe:
odliczenie VAT

Doradca VAT, Nr 219

Doradca VAT, Nr 219
Dostępny w wersji elektronicznej