Unijny trybunał wyjaśnił, czy umowy mogą być traktowane jako faktury VAT

W rozpatrywanej sprawie chodziło o słoweńską firmę, która sprzedała nieruchomość firmie leasingowej. Na podstawie zawartej umowy spółka płaciła na rzecz leasingodawcy raty leasingowe. Leasingodawca nie wystawił spółce faktury dokumentującej raty leasingowe, a także nie płacił podatku od rat. Spółka z kolei odliczyła podatek naliczony od rat.

Twierdziła, że miała do tego prawo na podstawie umowy, która stanowiła fakturę VAT. Zdaniem spółki dokument zawierał wszystkie niezbędne elementy, takie jak faktura. Sprawa dotarła do TSUE.

Wymaganą treść faktur określają przepisy art. 106e ustawy o VAT oraz § 3 rozporządzenia w sprawie faktur. W konsekwencji sporządzane przez podatników dokumenty stanowią faktury, o ile zawierają treść określoną tymi przepisami.

W przeszłości z przepisów VAT wynikało, że faktury muszą być oznaczane słowami „FAKTURA VAT” (zob. obowiązujące do końca 2012 r. brzmienie § 5 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra finansów z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług, Dz.U. nr 68, poz. 360 ze zm.).

Od 1 stycznia 2013 r. wymóg ten został zlikwidowany, a w konsekwencji obecnie każdy dokument zawierający dane wymagane przepisami art. 106e ustawy o VAT oraz § 3 rozporządzenia w sprawie faktur jest fakturą także, jeżeli słowo „faktura” w ogóle w nim się nie pojawia.

Czytaj także:
Jak skorygować brak wskazania na fakturze danych odbiorcy
Zobacz, kiedy mamy do czynienia z pustą fakturą
Zobacz, jak unikać najczęściej popełnianych błędów w fakturach VAT

Ze wskazanego na wstępie wyroku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że aby dokument mógł zostać uznany za fakturę, to:

1. trzeba w nim wykazać VAT,

2. musi on zawierać takie informacje wymagane przepisami informacji, które są niezbędne do tego, aby organ podatkowy mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT zostały spełnione.

Jeżeli warunki te są w przypadku umowy spełnione, stanowi ona fakturę. Jak bowiem orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, „(…) Umowę zbycia i leasingu zwrotnego, po zawarciu której strony nie wystawiły faktury, można uznać za fakturę w rozumieniu tego przepisu, w przypadku gdy umowa ta zawiera wszystkie informacje niezbędne do tego, by organ podatkowy państwa członkowskiego mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej zostały w danym wypadku spełnione”.

Przy czym jest tak niezależnie od tego, czy wolą stron było, aby zawierana umowa stanowiła fakturę. W omawianym wyroku przeczytać bowiem można, że „(…) Nie ma w tym względzie znaczenia badanie tego, czy – przy założeniu, że odnośny dokument jest umową – obiektywnie wynika z niej wola stron tej umowy, by była to faktura mogąca wzbudzić u kontrahenta przekonanie, że będzie on mógł na podstawie tej umowy odliczyć naliczony VAT”.

Zauważmy, że w rozpatrywanej przez Trybunał sprawie zawarta umowa wskazywała kwotę VAT, ale nie określała stawki VAT. Zdaniem Trybunału nie wyłączyło to automatycznie możliwości uznania tej umowy za fakturę. W wyroku tym czytamy bowiem, że „(…) Co się tyczy okoliczności, że w sprawie w postępowaniu głównym umowa zbycia i leasingu zwrotnego wskazywała wprawdzie kwotę VAT, ale nie określała stawki tego podatku, do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy stawkę tę można było jednak z tej umowy wywieść”.

Komentowany wyrok dotyczył wykładni art. 203 dyrektywy 2006/112 WE, którego implementację stanowi art. 108 ust. 1 ustawy o VAT. Na podstawie tego przepisu, że w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Wynika z tego, że konsekwencją uznania umowy za fakturę może być wystąpienie obowiązku zapłaty wykazanego w tej umowie VAT.

Wskazany wyrok należy według mnie ocenić negatywnie, gdyż wprowadza on sporo niepewności w zakresie VAT. Gdyby bowiem trzymać się ściśle wniosków wynikających z tego wyroku, to faktury wystawiane po wystawieniu umowy w wielu przypadkach mogłyby być często uznawane za kolejne faktury, dokumentujące tę samą transakcję, a w konsekwencji za faktury niedokumentujące rzeczywistej sprzedaży.

W związku z tym uważam, że omawianego wyroku nie należy traktować inaczej niż ciekawostkę. W szczególności jego wydanie nie powinno spowodować rezygnacji z wystawiania faktur dotyczących transakcji wynikających z umów pisemnych. Nie ulega wątpliwości, że organy podatkowe nadal będą wymagały od podatników przedstawiania faktur w klasycznej formie i raczej nie będą akceptować przedstawiania w zamian zawartych umów.