Obowiązek wystawienia faktury - uwagi ogólne

Są to następujące przypadki:

1) Jeżeli podatnik dokonuje opisanych w art. 106a pkt 2 transakcji (czyli czynności, do których stosujemy przepisy ustawy o VAT) i dodatkowo czynności te są dokonywane na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Nie ma więc obowiązku wystawiania faktury na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.  Takie transakcje są ewidencjonowane przy zastosowaniu kasy fiskalnej. Faktury natomiast, co do zasady, wystawiane są tylko i wyłącznie na rzecz podatnika/osoby prawnej niebędącej podatnikiem. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której konsument – osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej – wystąpi z żądaniem wystawienia faktury.

2) Jeżeli podatnik realizuje wewnątrzwspólnotowa sprzedaż na odległość i nie korzysta z procedury szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 6a;

3) Jeżeli podatnik realizuje wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1.

4) Jeśli podatnik otrzyma całość lub część zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy:

a) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

b) czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4,

c) dostaw towarów, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 1b.

Wyjątki od przedstawionego wyżej obowiązku wystawienia faktury, przewidziane są dla sprzedaży zwolnionej. Jeżeli bowiem podatnik realizuje transakcje, które są zwolnione z VAT w oparciu o art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisy wydane na podstawie art. 82 ust. 3 ustawy o VAT, to w takim przypadku nie ma on obowiązku wystawienia faktury VAT dokumentującej dokonanie czynności, nawet jeżeli czynności te byłyby realizowane na rzecz podatnika VAT.

W sytuacjach, w których podatnik zasadniczo teoretycznie nie ma obowiązku wystawienia faktury, będzie do tego zobowiązany, jeżeli nabywca wyrazi takie żądanie. W takiej sytuacji sprzedawca ma obowiązek wystawić fakturę dla konsumenta w związku z wykonaniem czynności/otrzymaniem zapłaty, chyba, że obowiązek podatkowy w przypadku tej czynności powstaje z chwilą wystawienia faktury lub zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

Podobnie podatnik ma obowiązek wystawić fakturę na żądanie nabywcy również w sytuacji, kiedy sprzedaż jest zwolniona z podatku. Ustawa zakreśla termin do wystąpienia z żądaniem wystawienia faktury – jest to termin 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Podatnik korzystający z procedur szczególnych, o których mowa w dziale XII w rozdziałach 6a, 7 i 9, może wystawić fakturę dokumentującą czynności, o których mowa w art. 106a pkt 3 i 4.  

W przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej potwierdzonej paragonem fiskalnym fakturę na rzecz podatnika podatku lub podatku od wartości dodanej wystawia się wyłącznie, jeżeli paragon potwierdzający dokonanie tej sprzedaży zawiera numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej.  

W przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę z naruszeniem przepisów fiskus ustala temu podatnikowi dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się. Powyższych zasad nie stosuje się do podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0).

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 17 października 2016 r., sygn. akt I SA/Kr 983/16, LEX nr 2150778

Przekazanie przez powiernika kwot, pozyskanych wskutek realizacji umowy powierniczej, dotyczącej pozyskania i sprzedaży świadectw efektywności energetycznej nie stanowi ani dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT i usług, ani świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT Tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i nie może być udokumentowana fakturą. Czynność ta jako niepodlegająca opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, winna być udokumentowana innym dokumentem niż faktura zarezerwowana dla dokumentowania czynności z zakres ustawy o podatku od towarów i usług, czyli np. notą obciążeniową.