Nowe uprawnienia fiskusa w karaniu przedsiębiorców

Kryzys związany z pandemią COVID-19 i wojna w Ukrainie przekładają się nie tylko na zmniejszenie wpływów budżetowych, ale także na zwiększone wydatki – w tym na obsługę zadłużenia i świadczenia społeczne. Z tego względu państwo zmuszone jest do szukania nowych rozwiązań, wspierających wzrost oraz stabilizację nadwyrężonych wpływów budżetowych. Ich zdecydowaną większość, bo ok. 90%, stanowią wpływy podatkowe. Dla realizacji tych zadań urzędnicy skarbowi potrzebują większych uprawnień, a Polski Ład im je daje.

Od 1 stycznia 2022 r., w celu zwiększenia skuteczności egzekucji administracyjnej należności pieniężnych funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej w toku prowadzonej kontroli może dokonywać tymczasowego zajęcia ruchomości (TZR) przedsiębiorcy (podatnika) do 96 godzin. Zajęcie to polega na czasowym pozbawieniu zobowiązanego prawa do rozporządzania zajętą ruchomością, po wpisaniu jej przez funkcjonariusza do protokołu tymczasowego zajęcia.

Funkcjonariusze SCS mogą zastosować takie zajęcie wobec podatnika w sytuacji, gdy:

- egzekucja dotyczy należności pieniężnych,

- organem egzekucyjnym jest naczelnik urzędu skarbowego,

- tytuły wykonawcze obejmujące egzekwowane należności pieniężne łącznie przekraczają 10.000 zł,

- zajęciu podlegają również ruchomości znajdujące się we władaniu innych osób, ale należące do zobowiązanego.

Kwota ww. należności nie obejmuje odsetek, kosztów upomnienia i egzekucyjnych.

Zajęciu nie podlegają ruchomości, których wartość znacznie przekracza egzekwowaną należność, choć nie jest doprecyzowane, co dokładnie oznacza sformułowanie „znacznie”. Tymczasowe zajęcie ruchomości nie może trwać dłużej niż 96 godzin od chwili podpisania protokołu tymczasowego zajęcia ruchomości, przez dokonującego go funkcjonariusza.

Polski Ład przewiduje wyłączenia od stosowania tymczasowego zajęcia ruchomości. Funkcjonariusz skarbówki nie może objąć nim zwierząt oraz ruchomości ulegających łatwemu zepsuciu, jak i tych podlegających wyłączeniu z egzekucji.

W celu weryfikacji, czy przedsiębiorca wywiązuje się z obowiązków ewidencjonowania sprzedaży na kasie rejestrującej i wydawania paragonu, urzędnicy skarbówki mogą przeprowadzać tzw. nabycie sprawdzające towarów lub usług. Czyli de facto niezapowiedzianą kontrolę. Na żądanie przedsiębiorcy urzędnik jest zobowiązany do okazania legitymacji służbowej oraz stałego upoważnienia do przeprowadzenia nabycia, wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego.

Po nabyciu sprawdzający (którym może być osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej KAS, wykonująca czynności służbowe w urzędzie skarbowym lub urzędzie celno-skarbowym wraz z podległymi oddziałami celnymi lub funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej, pełniący służbę w urzędzie celno-skarbowym wraz z podległymi oddziałami celnymi) zwróci towar sprzedawcy wraz z paragonem, chyba że towar stanowi dowód przestępstwa lub nie nadaje się do zwrotu.

Jeśli w ramach nabycia sprawdzającego urzędnik nie stwierdzi nieprawidłowości, sporządzi notatkę służbową, której jeden z egzemplarzy przekaże kontrolowanemu. W przypadku nieprawidłowości sporządzi protokół, na podstawie którego naczelnik odpowiedniego urzędu uruchomi u sprzedawcy kontrolę lub postępowanie podatkowe.

Obecnie na żądanie Szefa KAS lub naczelnika urzędu celno-skarbowego wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi w sprawach przestępstw lub wykroczeń (także skarbowych) bank jest zobowiązany do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących podejrzanego lub osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

Od 1 lipca 2022 r. również naczelnik urzędu skarbowego będzie mógł wystąpić z pisemnym żądaniem przekazania takich informacji. Najważniejsza jednak zmiana dotyczy zastąpienia słowa „podejrzany” zwrotem „osoba fizyczna”.

Twórcy Polskiego Ładu dostrzegli, że dotychczas na etapie wszczęcia postępowania karnego skarbowego w sprawie, a nie przeciw osobie, skarbówka nie mogła występować do banku o udzielenie informacji, bo na tym etapie postępowania nie ma mowy o podejrzanym. Polski Ład pozwoli występować z żądaniem ich udzielenia o osobie fizycznej, bez konieczności nadania jej statusu podejrzanego.

Na mocy dotychczasowych przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji organy skarbowe mogły kierować egzekucję do całych podatkowych grup kapitałowych. Polski Ład umożliwia im prowadzenie jej także wobec poszczególnych podmiotów tworzących PGK. Podobnie będzie w przypadku grup VAT od 1 lipca 2022 r.

Od 1 stycznia 2022 r. Szef KAS może nałożyć na podatnika karę pieniężną w wysokości do 10.000 zł, jeśli ten pomimo prawidłowego wezwania i w wyznaczonym terminie nie przekazał informacji albo danych dotyczących kontrolowanego lub strony postępowania w postępowaniu prowadzonym na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej w zakresie przeciwdziałania unikaniu opodatkowania.

Polski Ład rozszerza także katalog kar przewidzianych w Kodeksie karnym skarbowym. Chodzi o:

1. wprowadzenie grzywny do 720 stawek dziennych za naruszenie obowiązków związanych ze sporządzeniem dokumentacji cen transferowych, a więc za:

– niesporządzenie lokalnej dokumentacji cen transferowych,

– niedołączenie do niej grupowej dokumentacji cen transferowych,

– niesporządzenie informacji o cenach transferowych lub za jej niezgodność z lokalną dokumentacją lub stanem rzeczywistym;

2 wprowadzenie grzywny 240 stawek dziennych za sporządzenie informacji o cenach transferowych po terminie;

3. możliwość nałożenia na podatnika kary do 720 stawek dziennych lub pozbawienia wolności, a nawet obu tych kar łącznie, jeśli organy stwierdzą, że skłamał lub zataił prawdę w informacji przekazywanej przez wypłacającego należności do podmiotu prowadzącego rachunki papierów wartościowych albo rachunki zbiorcze.

Polski Ład stanowi ogromne wyzwanie dla firm nie tylko w zakresie nowych obciążeń i obowiązków podatkowych, ale także w sferze odnalezienia się w nowym systemie kontroli i kar dostępnych fiskusowi. Tak szeroki wachlarz uprawnień urzędników skarbowych może prowadzić do licznych nadużyć, zwłaszcza w początkowym okresie obowiązywania nowych przepisów, w którym kluczowe znaczenie dla ukształtowania się długofalowych praktyk urzędników i wiążącej wykładni prawnej będą miały prawomocne orzeczenia sądów w sporach przedsiębiorców z fiskusem.