Sprawdź, czy możliwe jest zmniejszenie VAT należnego, gdy nabywca milczy

Istnieją sytuacje, kiedy spółka nie jest w stanie otrzymać potwierdzenia odbioru faktury korygującej na skutek np. śmierci kontrahenta bądź ustania jego bytu prawnego (likwidacji spółki), bądź z innych powodów niezależnych od spółki − np. braku odzewu ze strony kontrahenta (takich jak w przypadku, gdy klient rezygnuje z zakupu towaru/usługi, z tytułu którego spółka wystawiła już fakturę sprzedaży na podstawie wcześniejszego oświadczenia/wniosku klienta o chęci przystąpienia do umowy).

Powstaje, więc pytanie o to, czy w sytuacji, gdy spółka nie uzyska potwierdzenia otrzymania faktury korygującej przez klienta, w przypadku posiadania dokumentacji, z której wynika, że nabywca usługi/towaru wie, że transakcja została zrealizowana zgodnie z warunkami wynikającymi z wystawionej faktury korygującej spółka ma prawo do obniżenia podstawy opodatkowania oraz podatku należnego na podstawie faktury korygującej, jeżeli spełni warunek podjęcia udokumentowanej próby doręczenia faktury korygującej?

W sytuacji, gdy spółka nie ma potwierdzenia odbioru faktury korygującej ze względu np. na śmierć lub likwidację kontrahenta bądź z innych powodów niezależnych od spółki, mimo udokumentowanej próby doręczenia faktury korygującej − nie zostanie spełniony wymóg określony art. 29a ust. 15 pkt 4 ustawy o VAT, gdyż nie można uznać, że nabywca towaru lub usługobiorca wie, iż transakcja została zrealizowana zgodnie z warunkami określonymi w fakturze korygującej. Takie wnioski płyną z wyroku WSA w Gdańsku o sygn. akt I SA/Gd 582/19.

Polskie przepisy podatkowe uzależniają prawo do obniżenia podstawy opodatkowania VAT, a tym samym do obniżenia VAT należnego od wystawienia i doręczenia faktury korygującej nabywcy. Aby móc dowieść, że doszło do doręczenia, podatnik VAT musi mieć potwierdzenie odbiory korekty faktury.

Są jednak sytuacje, gdy podatnik nie musi dysponować potwierdzeniem odbioru faktury korygującej. W szczególności dotyczy to towarowych transakcji międzynarodowych (eksport towarów oraz WDT), czynności opodatkowanych VAT poza Polską, a także dostaw mediów. Przewidziano jeszcze jedną dodatkową sytuację, a mianowicie podatnik nie jest zobowiązany do posiadania potwierdzenia otrzymania korekty faktury, jeśli próbował dostarczyć korektę faktury do nabywcy i to się nie udało przy jednoczesnym posiadaniu dokumentów, z których wynika, że nabywca wie, iż transakcja została zrealizowana zgodnie z warunkami określonymi w fakturze korygującej.

Przedmiotem sporu między podatnikiem a organem było uznanie, czy w warunkach opisanych przez podatnika można uznać, że nabywca miał wiedzę co do tego, jak przebiegła transakcja udokumentowana fakturą korygującą. Podatnik wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej opisał sytuację, w której nabywcy odstępują od umowy i nie dokonują zapłaty za towar. Następnie, zapewne uważając sprawę za załatwioną, zaprzestają kontaktowania się z podatnikiem, co powoduje, że faktura korygująca nie zostaje im doręczona. W tej sytuacji − zdaniem podatnika − należy uznać, że nabywca ma wiedzę odnośnie do tego, jak przebiegła transakcja.

Innego zdania był organ podatkowy oraz WSA w Gdańsku (wyrok o sygn. akt I SA/Gd 582/19) którzy uznali, że podatnik nie ma takich dokumentów, z których wynikałoby, że nabywca posiadł wiedzę co do tego, jak została zrealizowana transakcja udokumentowana fakturą. Ustosunkowując się do przedmiotu sporu, w pierwszej kolejności należy dostrzec, że sąd administracyjny pominął całkowitym milczeniem fakt odstąpienia od umowy i braku zapłaty. Nie dociekał, w jaki sposób nastąpiło odstąpienie od umowy, tj. w sposób dorozumiany czy też wyraźny np. w formie pisemnej. Po drugie, nie ocenił okoliczności braku zapłaty w stosunku do przesłanki posiadania wiedzy co do warunków, na jakich została zrealizowana transakcja udokumentowana fakturą.

Warto dostrzec, że faktura korygująca zostawała wystawiana z powodu działań nabywcy. To on odstępował od umowy i nie płacił wynagrodzenia. Trudno w takiej sytuacji mówić, że nabywca nie miał świadomości co do transakcji dokumentowanej fakturą korygującą. Przecież korekta faktury dokumentowała fakt odstąpienia od umowy. Z drugiej strony warto jeszcze zauważyć, że zachowanie nabywcy polegało na zaniechaniu w postaci niepłacenia wynagrodzenia, co zapewne oznaczało odstąpienie od umowy.

Pytanie, jak w takim razie udokumentować zaniechania, czyli brak działania. Jeśli coś nie jest robione, to nie da się tego dokumentować. Możemy dokumentować tylko działania. W mojej ocenie wymóg udokumentowania wynikający z art. 29a ust. 15 pkt 4 ustawy o VAT nie może obowiązywać w sytuacji, gdy wiedzę z realizacji transakcji w sposób udokumentowany korektą faktury wnioskujemy z zaniechania nabywcy. Wymóg ten nie jest możliwy do zrealizowania w sensie obiektywnym.