Odpowiedzialność solidarna osoby trzeciej za odsetki za zwłokę w zapłacie VAT

Trzeba pamiętać, że art. 205 dyrektywy Rady 2006/112/WE stanowi, że w niektórych przypadkach państwa członkowskie mogą postanowić, że osoba inna niż osoba zobowiązana do zapłaty VAT będzie solidarnie odpowiedzialna za zapłatę VAT.

Jedna z bułgarskich spółek z o.o. (zwana dalej „przedsiębiorcą”) w kwietniu i maju 2014 r. nabyła od innej spółki pojazdy i maszyny rolnicze. Sprzedający wystawił przedsiębiorcy faktury z odrębnie wykazanym VAT, a przedsiębiorca dokonał należnej zapłaty i skorzystał z prawa do odliczenia VAT naliczonego. Sprzedający (również spółka z Bułgarii) sam nabył przedmiotowe towary od firmy z Wielkiej Brytanii. Wskutek przeprowadzonej u niego kontroli podatkowej w czerwcu 2016 r. organy skarbowe stwierdziły, że choć sprzedający wykazał swoje zobowiązanie w VAT, to podatek w większości nie został odprowadzony. Organy wydały decyzję, mocą której domagały się zapłaty VAT wraz z odsetkami za opóźnienie, liczonymi od kwietnia 2014 r.

Fiskus zażądał pokrycia VAT przez kontrahenta nierzetelnego podatnika łącznie z odsetkami.

W związku z zaistniałą sytuacją kontrolę podatkową zarządzono również u przedsiębiorcy jako nabywcy towaru. W lutym 2018 roku organy zażądały od niego jako dłużnika solidarnego realizacji zobowiązania w VAT, niespełnionego przez sprzedawcę. Oprócz wykazanego przez sprzedającego na fakturze VAT, którego nie zapłacił, fiskus domagał się od przedsiębiorcy także odsetek za opóźnienie w jego zapłacie.

Zaskarżenia przez przedsiębiorcę tej decyzji nie uwzględnił organ II instancji ani sąd administracyjny. Dlatego spółka z o.o. wniosła skargę kasacyjną do Varhoven – najwyższego sądu administracyjnego w Bułgarii. Dopiero ten sąd wystąpił do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem prejudycjalnym, czy art. 205 unijnej dyrektywy VAT oraz zasadę neutralności tego podatku należy interpretować w ten sposób, że solidarna odpowiedzialność odbiorcy dostawy za niezapłacony przez dostawcę VAT obejmuje również odsetki za opóźnienie w jego zapłacie?

Odpowiedź – a w zasadzie opinię – w tej sprawie 14 stycznia 2021 r. wydała Rzecznik Generalna Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Juliane Kokott. Stwierdziła w niej, że odbiorca świadczenia, którym w rozpoznawanej sprawie jest przedsiębiorca/spółka z o.o., poniósł już koszt należnego VAT, płacąc go w cenie nabycia towaru. Obarczenie go dalszą, dodatkową odpowiedzialnością za ten podatek, wymaga więc szczególnego usprawiedliwienia, zwłaszcza w świetle fundamentalnej zasady proporcjonalności VAT. Przepisy bowiem państwa członkowskiego, które nakładają na podatnika bezwzględną odpowiedzialność solidarną za zobowiązania w VAT, szczególnie w sytuacji, gdy uregulował on już VAT osobie zobowiązanej do jego zapłaty, wykraczają poza to, co jest konieczne dla ochrony interesu Skarbu Państwa.

W opinii rzecznika brak umożliwienia takiemu podatnikowi zrzucenia z siebie ciężaru tej odpowiedzialności poprzez wykazanie, że nie można mu przypisać związku z niewłaściwym działaniem osoby zobowiązanej do zapłaty podatku, stoi w sprzeczności z regułą proporcjonalności VAT. Przypisywanie bowiem takiemu podatnikowi wyłącznej winy i odpowiedzialności za utratę przez Skarb Państwa dochodów podatkowych w sytuacji, gdy winę tę ponoszą osoby trzecie, a na ich zachowanie nie miał wpływu podatnik, byłoby jawnie nieproporcjonalne.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik Trybunału Sprawiedliwości UE stwierdził, iż „Artykuł 205 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie włączeniu do zakresu odpowiedzialności solidarnej osoby trzeciej odsetek za opóźnienie należnych od osoby zobowiązanej do zapłaty VAT z tytułu opóźnienia w zapłacie VAT” (sprawa o sygn. akt C4/20 „ALTI OOD” przeciwko Direktor na Direktsia „Obzhalvane i danachno-osiguritelna praktika” – Plovdiv pri Tsentralno upravlenie na Natsionalnata agentsia za prihodite).

Wydana przez Rzecznika Generalnego TSUE opinia to bodziec do zrewidowania przez firmy rozstrzygnięć wydanych wobec nich przez polskie organy podatkowe jako wobec dłużników solidarnie zobowiązanych za należności VAT w ramach transakcji dokonanych z kontrahentami, którzy sami tych należności nie uregulowali. Jak wynika z przywołanej opinii TSUE, organy mogły się bowiem domagać tylko solidarnego pokrycia samej kwoty należnego VAT, bez odsetek za opóźnienie w jego zapłacie.